ZAPP
In Zele loopt binnen de werking van het OCMW een kleinschalig project rond personen die een leefloon krijgen. De bedoeling is de deelnemers een ondersteuning te geven die hen weerbaarder maakt om hun rol in de samenleving op te nemen. Het project heet ZAPP: Zeels Armoede Preventie Project.
In dit project wordt gewerkt op basis van bevindingen in de neurofysiologie. De Amerikaanse vereniging Empath heeft een programma “Mobility Mentoring” ontworpen. Ondertussen wordt de methodiek ook al door een aantal Nederlandse gemeenten gebruikt bij de begeleiding van hun cliënten.
Hoe werken jouw hersenen?
De hersenen van mensen die langdurig en continu onder stress staan, werken anders. Op scans is te zien dat de temporale lobben van de hersenen minder actief zijn. De hersenen werken in een soort overlevingsmodus, waardoor een bredere kijk op de realiteit onmogelijk wordt.
Een voorbeeld kan dit verduidelijken: Een man zit in een vergadering, en krijgt een SMS van zijn vrouw dat hun kind een ongeluk heeft gehad, en dat zij naar het ziekenhuis gaat waar het kind is opgenomen. Die man krijgt onmiddellijk een enorme verhoging van zijn stressniveau. Hij kan zijn aandacht niet meer bij de vergadering houden, en in gedachten overloopt hij allerlei rampscenario’s. Deze toestand kan slechts een einde nemen wanneer hij meer concreet nieuws krijgt over de aard van de eventuele verwondingen van zijn kind.
Op fysiologisch vlak stijgt het niveau van cortisol (stresshormoon) in de hersenen naar een piekwaarde, en alles wordt geconcentreerd op de probleemsituatie. De bloedtoevoer naar de verschillende hersengedeelten wijzigt dramatisch. Op een isotopenscan is er een totaal ander beeld zichtbaar. (Zie illustratie: rechts overlevingsmodus, links normale situatie).
Op het moment dat er meer duidelijkheid komt (bijvoorbeeld in ons geval verwondingen zijn niet ernstig) begint de afbouw van de cortisol, en keren de hersenen terug naar de normale situatie.
Bij mensen die continu in een stresssituatie leven (bijvoorbeeld in armoede), volgen de bedreigende gebeurtenissen elkaar zo snel op dat het afbouwmechanisme op de duur niet meer werkt. Het niveau van de stresshormonen blijft continu hoog en de hersenen blijven steken in een overlevingsmodus.
Dit betekent dat deze mensen geen aandacht kunnen besteden aan zaken op lange termijn. Alle energie gaat naar het lenigen van de onmiddellijke (maar daarom niet de belangrijkste) behoeften.
Doelstellingen op iets langere termijn komen gewoon niet in het aandachtsveld. Zo zal bijvoorbeeld een persoon in deze situatie die de beschikking krijgt over 100 euro, deze onmiddellijk besteden aan de noden die hij/zij op dat moment hardst aanvoelt, en zelfs niet overwegen iets te reserveren om bijvoorbeeld later op de maand de elektriciteitsrekening te betalen.
Het is duidelijk dat dit gedragspatroon telkens weer de armoedesituatie bevestigt en versterkt. Hoe goed de bedoelingen ook zijn, elke planning strandt op een neurofysiologische factor.
Remediëring
Het goede nieuws is dat de werking van de hersenen kan worden genormaliseerd. Met een specifieke aanpak is het mogelijk de afbouw van het stresshormoon te reactiveren. Door gesprekken met een mentor die de principes van Mobility Mentoring beheerst. Een uitgebreide bespreking van dit programma valt buiten het bestek van dit artikel, maar wie meer wil weten kan via Google veel informatie vinden. Een heel uitgebreid artikel kan je downloaden op volgende pagina: https://www.platform31.nl/publicaties/mobility-mentoring (81 blz)
In het kort: via een vragenschema wordt samen met de cliënt zijn/haar individuele situatie op een aantal vlakken geanalyseerd: familiale stabiliteit, welzijn, financiële situatie, opleiding en werksituatie. Daarna wordt in samenspraak een stappenplan opgesteld waarbij wordt overeengekomen waaraan eerst wordt gewerkt.
Een belangrijk gegeven is dat de client voor elke sessie een kleine financiële stimulans krijgt. Dit laat de cliënt ervaren dat bepaalde inspanningen toch een goed resultaat kunnen hebben. En die ervaring is essentieel in het genezingsproces.
Project binnen Zeels OCMW
Maria Claeys, hoofd van de Sociale Dienst van het OCMW Zele zag mogelijkheden in Mobility Mentoring, en samen legden we het programma voor aan het bestuur. Sindsdien loopt het project ongeveer twee jaar. Het belangrijkste doel is de levenskwaliteit en weerbaarheid van een aantal mensen die een leefloon krijgen te verbeteren.
In de praktijk hebben tot hiertoe een tiental cliënten een aantal sessies van 1 uur gevolgd in een individuele begeleiding. Dat aantal sessies varieert van 10 tot 20. Over het algemeen is het resultaat positief, in die zin dat de cliënten beter leerden omgaan met zaken die hun situatie uitzichtloos maakten.
De problemen die zij ervaren zijn zeer divers. Die kunnen hun oorsprong vinden in een jeugdtrauma, een gameverslaving, druggerelateerde zaken, fobieën, of relatieproblemen. De oorzaken kunnen zeer divers zijn, maar de gemeenschappelijke factor is de onmogelijkheid om verder te kijken dan het hier en nu omwille van het anders functioneren van de hersenen.
Een tweetal cliënten is op dit moment terug aan het werk, zij het deeltijds. Iets wat tot voor enkele maanden zeker niet haalbaar was. Een andere heeft zijn studies hervat. Twee cliënten waren niet vatbaar voor het project, de anderen maakten duidelijke vooruitgang.
De samenwerking met de maatschappelijk werker van de cliënt in het OCMW is zeer belangrijk. In de praktijk heeft het zich zo ontwikkeld dat de communicatie met de mentor vooral via de cliënt zelf loopt. Dit heeft het voordeel dat de cliënt vertrouwen heeft dat hij volledig op de hoogte is van wat er rond hem gebeurt. Enkel wanneer het omwille van vragen van “derde” organisaties nodig is, wordt er een formeel verslag opgemaakt, dat tevoren met de cliënt wordt besproken.
Het is bij dit project niet de eerste of enige bedoeling mensen aan het werk te zetten, en ze zo uit de leefloonsituatie te halen. Waar we eerst en vooral naar streven is een verbetering van de sociale weerbaarheid van betrokkene. Dat is een eerste voorwaarde om verder te werken om de cliënt uit de armoede te halen. Het verwerven van een eigen inkomen via tewerkstelling komt later in het traject, en is eerder een gevolg dan een middel. Tewerkstelling zonder dat de cliënt er klaar voor is, leidt altijd tot mislukking, en verergert de situatie.
De waarde van de methode Mobility Mentoring blijkt ondertussen bewezen.
Een concept waarbij een neutraal persoon met psychologische kennis als gesprekspartner werkt met een persoon die in een moeilijke en armoedige situatie is beland. Dit kan het verschil maken tussen een uitzichtloze situatie en een uitzicht op verbetering van de situatie.
Terzijde
Sommigen zullen opperen dat deze mensen bij een psycholoog moeten terechtkunnen. De realiteit is genoegzaam gekend. Er is geen of onvoldoende terugbetaling aanwezig, en mensen die met een leefloon moeten rondkomen, kunnen zich dat gewoonweg niet permitteren. Het is spijtig dat onze beleidsmakers nog nooit echt hebben stilgestaan bij het economisch belang van psychotherapie en dus niet voorzien in een echte terugbetaling.
Populistische oplossingen zoals “Stuur de leefloners naar de VDAB en zet ze aan het werk” gaan voorbij aan het feit dat deze mensen gewoon niet in staat zijn in een arbeidssituatie te fungeren. Net zo min als je kan gaan werken met een open beenbreuk.
De problemen die onze cliënten ervaren lopen grotendeels gelijk met die van mensen die lijden onder allerlei vormen van stress (bv. burn-out, relatieproblemen). Alleen hebben zij er nog een probleem van armoede bij. En armoede kan zowel oorzaak als gevolg zijn.
Tenslotte
Met Mobility Mentoring bieden wij een ankerpunt aan, van waaruit zij kunnen beginnen aan het omkeren van de negatieve spiraal waarin zij zijn terechtgekomen. Het is een moeizaam proces, en vergt veel tijd. Het resultaat echter is zowel voor de cliënt als maatschappelijk van grote waarde.
Wie naar aanleiding van dit artikel vragen heeft, kan terecht via email dvandevyver@gmail.com.
Recente reacties